Türkiye – Unesco Dünya Miras Listesi

Listeye geçmeden önce özet birkaç bilgi ile başlayalım:

Birleşmiş Milletler’e bağlı kuruluşlardan UNESCO (Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu), 1972 yılında kabul ettiği sözleşme ile Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının korunmasını sağlamayı amaçlamıştır. Birleşmiş Milletler’e üye devletler de değişik zamanlarda bu sözleşmeyi imzalayarak (Türkiye 1982’de bu kararı almıştır) bu konuda insiyatif almayı kabul etmişlerdir.

Bu insiyatif; kültürel, doğal veya karma (kültürel ve doğal) birçok başyapıtı, tarihi eser veya doğal güzelliğin korunmasını sağlarken, bu varlıkların bulunduğu kent veya ülkenin de prestiji ve bilinirliğini artmasını sağlıyor. Peki, bir yer veya tarihi eser nasıl dünya miras listesine giriyor? Bunun için on tane kriter bulunuyor ve aday olan varlığın bu kriterleden en az birini sağlaması gerekiyor (Meraklısı için bkz: kriterler).

2025 itibarı ile ülkemizden toplam 21 varlığın bulunduğu kalıcı listede toplam 1223 varlık bulunuyor (bkz: dünya listesi). En çok dünya mirası bulunan ilk 3 ülke İtalya (60), Çin (59) ve Almanya (54) olarak sıralanıyor (bkz: Ülkeler tüm tablo).

Kalıcı liste dışında henüz kriterlerle ilgili uyum süreci tamamlanmamış ve adaylık süreci devam eden miraslardan oluşan geçici liste bulunuyor. Tüm dünyada geçici listede toplam 1720 miras bulunurken bunlardan 84’ü ülkemize aittir.

Ülkemizi tekrar ele alırsak; Türkiye’nin 21’u kalıcı (19 kültürel, 2 karma) ve 80’i geçici listede (73 kültürel, 4 karma, 3 doğal) toplam 101 mirası bulunuyor. Konum olarak il sınırlarını düşünerek baktığımızda ise, Antalya (10), Konya (8), Muğla (6) ile en çok miras bulunan ilk 3 şehir olarak dikkat çekiyor.

Listedeki varlıkları görmek isteyenler, gezi rotalarını yaparken varlıkların konumlarını dikkate alarak kendilerine ait en özel rotaları oluşturabilir, hazır bazı yörelere gitmişken birkaç tane dünya mirasını birden görüp gezilerini taçlandırabilirler 🙂

Kültürel Miras Kalıcı Liste

1. İstanbul’un Tarihi Alanları (1985)

2. Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası – Sivas (1985)

3. Hattuşa (Boğazköy) – Çorum (1986)

4. Nemrut Dağı – Adıyaman (1987)

5. Ksanthos(Xanthos)-Letoon Antik Kenti – Muğla/Antalya (1988)

6. Safranbolu – Karabük (1994)

7. Troia Antik Kenti – Çanakkale (1998)

8. Selimiye Camii ve Külliyesi – Edirne (2011)

9. Çatalhöyük – Konya (2012)

10. Bergama – İzmir (2014)

11. Bursa ve Cumalıkızık Köyü: Osmanlı İmparatorluğu’nun Doğuşu (2014)

12. Diyarbakır Kalesi ve Surları (2015)

13. Efes – İzmir (2015)

14. Ani Harebeleri – Kars (2016)

15. Aphrodisias Antik Kenti – Aydın (2016)

16. Göbeklitepe – Şanlıurfa (2018)

17. Arslantepe Höyüğü – Malatya (2021)

18. Gordion – Ankara (2023)

19. Anadolu’daki Ahşap Çatılı ve Ahşap Taşıyıcılı Camiiler (Konya-Eşrefoğlu Camii, Kastamonu-Mahmut Bey Camii, Eskişehir-Sivrihisar Ulu Camii, Afyon-Afyon Ulu Camii, Ankara-Arslanhane Camii) (2018)

Karma Miras Kalıcı Liste (Doğal ve Kültürel)

20. Göreme Milli Parkı ve Kapadokya – Nevşehir (1985)

21. Hierapolis-Pamukkale – Denizli (1988)

Kültürel Miras Geçici Liste

1. Karain Mağarası – Antalya (1994)

2. Ahlat Eski Yerleşimi ve Mezar Taşları – Bitlis (2000)

3. Alahan Manastırı – Mersin (2000)

4. Alanya – Antalya (2000)

5. Harran ve Şanlıurfa (2000)

6. İshakpaşa Sarayı – Ağrı (2000)

7. Konya Selçuklu Başkenti (2000)

8. Mardin Kültürel Peyzaj Alanı (2000)

9. Selçuklu Kervansarayları Denizli – Doğubeyazıt Güzergahı (2000)

10. St.Nicolas Kilisesi – Antalya (2000)

11. St.Paul Kilisesi, Kuyusu ve Çevresi – Mersin (2000)

12. Sümela Manastırı – Trabzon (2000)

13. Likya Uygarlığı Antik Kentleri – Antalya/Muğla (2009)

14. Perge Antik Kenti – Antalya (2009)

15. Sagalassos Antik Kenti – Burdur (2009)

16. St.Pierre Kilisesi – Hatay (2011)

17. Aizanoi Antik Kenti – Kütahya (2012)

18. Beçin Ortaçağ Kenti – Muğla (2012)

19. Birgi Tarihi Kenti – İzmir (2012)

20. Hacı Bektaş Veli Külliyesi – Nevşehir (2012)

21. Hekatomnos Anıt Mezarı ve Kutsal Alanı – Muğla (2012)

22. Niğde’nin Tarihi Anıtları (2012)

23. Mamure Kalesi – Mersin (2012)

24. Odunpazarı Tarihi Kent Merkezi – Eskişehir (2012)

25. Yesemek Taş Ocağı ve Heykel Atölyesi – Gaziantep (2012)

26. Zeugma Arkeolojik Alanı – Gaziantep (2012)

27. Laodikeia Antik Kenti – Denizli (2013)

28. Sardeis Antik Kenti ve Bintepeler Lydia Tümülüsleri – Manisa (2013)

29. Akdeniz’den Karadeniz’e Ceneviz Ticaret Yolu’nda Kale ve Sur Yerleşimleri (2013)

30. Anavarza Antik Kenti – Adana (2014)

31. Kaunos Antik Kenti – Muğla (2014)

32. Korykos Antik Kenti – Mersin (2014)

33. Kültepe Arkeolojik Alanı – Kayseri (2014)

34. Çanakkale ve Gelibolu I.Dünya Savaşı Alanları – Çanakkale (2014)

35. Eflatunpınar Hitit Su Anıtı – Konya (2014)

36. İznik – Bursa (2014)

37. Ahi Evran Türbesi – Kırşehir (2014)

38. Vespasianus – Titus Tüneli – Hatay (2014)

39. Zeynel Abidin Camii ve Mor Yakup Kilisesi – Mardin (2014)

40. Anadolu Selçuklu Medreseleri (2014)

41. Akdamar Kilisesi – Van (2015)

42. Dağlık Frigya Vadisi – Eskişehir/Kütahya/Afyon (2015)

43. Aspendos Antik Kenti Tiyatrosu ve Su Kemerleri – Antalya (2015)

44. Yıldız Saray Kompleksi – İstanbul (2015)

45. Stratonikeia Antik Kenti – Muğla (2015)

46. Uzunköprü – Edirne (2015)

47. Eshab-ı Kehf Külliyesi – Kahramanmaraş (2015)

48. Mudurnu Tarihi Ahi Kenti – Bolu (2015)

49. İsmail Fakirullah Türbesi ve Işık Kırılma Mekanizması – Siirt (2015)

50. Sultan II.Bayezid Han Külliyesi – Edirne (2016)

51. Nuruosmaniye Külliyesi – İstanbul (2016)

52. Malabadi Köprüsü – Diyarbakır (2016)

53. Tuşba/Van Kalesi, Van Tarihi Kenti ve Höyüğü – Van (2016)

54. Kibyra Antik Kenti – Burdur (2016)

55. Yivli Minare Camii – Antalya (2016)

56. Bodrum Kalesi – Muğla (2016)

57. Hacı Bayram Veli Camii – Ankara (2016)

58. Assos Antik Kenti – Çanakkale (2017)

59. Ayvalık Endüstriyel Peyzajı – Balıkesir (2017)

60. İvriz – Konya (2017)

61. Priene Antik Kenti – Aydın (2018)

62. Livas ve Kasteller Yer Altı Suyu Yapıları – Gaziantep (2018)

63. Danişmend Beyliği Başkenti Niksar – Tokat (2018)

64. Justinian Köprüsü – Sakarya (2018)

65. Sarıkaya Roma Hamamı – Yozgat (2018)

66. Harput – Elazığ (2018)

67. İzmir Tarihi Liman Şehri (2020)

68. Koramaz Vadisi – Kayseri (2020)

69. Zerzevan Kalesi ve Mithraeum – Diyarbakır (2020)

70. Karatepe Aslantaş Arkeolojik Alanı – Osmaniye (2020)

71. Beypazarı – Ankara (2020)

72. Mardin Midyat Çevresi (Tur Abdin) Geç Antik ve Orta Çağ Kilise – Manastırları – Mardin (2021)

73. Ankara: Modern Bir Cumhuriyet Başkentinin Planlanması ve İnşası – Ankara (2025)

Karma Miras Geçici Liste (Doğal ve Kültürel)

74. Güllük Dağı – Termessos Milli Parkı – Antalya (2000)

75. Kekova – Antalya (2000)

76. Harşena Dağı ve Pontus Kral Kaya Mezarları – Amasya (2015)

77. Kemaliye – Erzincan (2021)

Doğal Miras Geçici Liste

78. Tuz Gölü Özel Doğa Koruma Alanı – Ankara/Konya/Aksaray (2013)

79. Kızılırmak Deltası Kuş Cenneti – Samsun (2016)

80. Ballıca Mağarası Tabiat Parkı – Tokat (2019)

Son Güncelleme: Haziran 2025

Kaynaklar:

https://kvmgm.ktb.gov.tr/TR-44393/unesco.html

https://www.unesco.org.tr/Pages/125/122/UNESCO-D%C3%BCnya-Miras%C4%B1-Listesi

https://whc.unesco.org/en/list/

https://en.wikipedia.org/wiki/World_Heritage_Sites_by_country